مطابق با تی که تدوین شده است، قرار است بانک مرکزی از مفهومی به عنوان داده زیر کلید بانک مرکزی» نزد بانک‌ها استفاده کند که به معنی دسترسی به یک کپی کامل از داده‌هایی است که توسط سامانه‌های مختلف بانک‌ها تولید و پردازش میشود.
شبکه پولی و بانکی در ایران شامل بانک مرکزی، بانکهای عامل و شرکت‌های زیرمجموعه بانکی و پرداخت، ایستمی را تشکیل داده‌اند که به عنوان بخشی از زیست بوم بزرگتر یعنی اقتصاد کشور دارای ماموریت‌های ویژه هستند.
از سوی دیگر با توجه به ضرورت پارادایم شیفت به اقتصاد دیجیتالی نقش صنعت بانکداری چنان در ساختار بانک محور اقتصاد و کسب و کار کشور پررنگ و کلیدی‌تر خواهد شد و به ناگزیر جایگاه هر یک از اجزا شبکه بانکی و بخصوص بانک مرکزی بسیار نیازمند تحول خواهد بود. ظهور پاردایم جامعه دیجیتال، موج جدید از تغییر ضرورت بخشیده است. ضرورتی که تمام اجزائ اقتصاد و لایه‌های اجتماع را در سپهری از توالی نسل‌ها درخواهد نوردید.
به تعبیر دیگر با هر چه دیجیتالیزه شدن نسل‌ها نیازمند بازتعریف در ماموریت‌های بازیگران اجتماع و اقتصاد خواهیم بود. در غیر این صورت جریان سریع و روزافزودن تحول فناوری ما را با خود خواهد بود.
بر همین اساس است مقوله بلاکچین که از تمرکز و تراست به سمت عدم تمرکز و دموکراتیزاسیون جامعه و جهان حرکت می‌کند تغییر پارادایم را در بانک مرکزی و بانک‌ها از انتخاب به اام تبدیل کرده است.
در حقیقت اکنون زمانی رسیده که پوست اندازی در روش‌ها را کنار بگذاریم و به تولد دوباره فکر کنیم. ظهور و بروز فینتک‌ها و حالا انقلاب زنجیره بلوک که جان و جهان بانکداری و اقتصاد را متحول خواهد کرد برای مدیران بانک مرکزی مسئولیت‌های متفاوتی را تکلیف می کند. ماموریتی که نیازمند تحول در نگاه مدیران ارشد و میانی بانک مرکزی و شبکه بانکی دارد.
در گفت‌وگو با رئیس کل بانک مرکزی با ماهنامه بانکداری آینده، مروری بر ترکیب اجزا ایستم بانکداری با توجه به تحولات این حوزه شده است. پیش شرط‌ها، ابزارهای تحول در نظام بانکی و پیش زمینه‌های تغییر بخش مهمی از گفتگو با دکتر‌عبدالناصر همتی است که با هم می‌خوانیم.
* درباره راهبردهای جدید نظارتی بانک مرکزی مبتنی بر فناوری‌های نوین از جمله
الف) بیگ دیتا یا داده های عظیم
ب) بلاکچین
ج) هوش مصنوعی
د)رایانش ابری
مختصرا اشاراتی بفرمایید:
بانک مرکزی اصولاً یک سازمان داده محور است. به این معنی که حجم عظیمی از داده‌های اقتصادی، پولی و نظام پرداختی در اختیار آن قرار می‌گیرد و وظیفه سازمان بانک مرکزی تجزیه و تحلیل و تبدیل این داده‌ها (Data) به اطلاعات (Information) است. در فرایند این تبدیل از فناوری‌های مختلفی استفاده میشود که در این طیف از سامانه‌های ساده‌تر و سنتی یعنی سیستم‌های اطلاعات مدیریت (MIS) و سامانه‌های پشتیبان تصمیم‌گیری (DSS) تا سامانه‌های پیچیده‌تر نظیر هوش تجاری (BI) و پردازش کلان داده‌ها را در بر می‌گیرد. نتیجه تمام این‌ها باید به اتخاذ تصمیم منطقی و درست کمک کند. هر چقدر تصمیم‌گیری ها مبتنی بر عینیت و واقعیات باشد، احتمال اثربخشی آن بیشتر خواهد بود.
در حال حاضر در مرحله گذار از سامانه‌های ساخت یافته به سامانه‌های تحلیلی هستیم که در آن حرکت از سیستم‌های گزارشگیری به سامانه‌های مبتنی بر هوش مصنوعی برنامه‌ریزی شده است. برای تشخیص روندهایی نظیر پیش‌بینی سلامت بانک‌ها و تشخیص شبکه‌های پولشویی، طبعاً سامانه‌های سنتی پاسخگو نیستند و استفاده از یادگیری ماشینی و تحلیل کلان داده‌ها ضروری هستند.
*با توجه به این‌که آخرین روندها در حوزه بانکداری مقوله بانکداری دیجیتال بوده و هم‌اکنون نسل چهارم بانکداری است، بانک مرکزی در این راستا راهبردهای نظارتی و تسهیلگرانه خود را چگونه با روندهای غالب بانکداری هماهنگ می‌کند.
بحث مهم ما در زمینه بانکداری دیجیتال، رهایی از قالب‌های مرسوم ارایه خدمت توسط بانک‌ها و باز شدن سامانه‌های درون بانکی و بین بانکی در قالب دستورالعمل‌های باز (Open API) است. البته این امر نباید به هرج و مرج در نظام پولی تبدیل شود. هرج و مرج در این حوزه یعنی خدشه دار شدن امنیت سپرده‌گذاران که خط قرمز بانک مرکزی است. در این خصوص خوشبختانه استانداردهایی در سطح بین الملل نظیر PSD2 تدوین و اجرایی شده که بانک مرکزی نیز بر مبنای همین استانداردها چهارچوب‌هایی را در حال تدوین دارد که در عین باز شدن سیستم بانکی برای جذب خلاقیت‌ها و نوآوری‌های فناورانه، امکان رصد و کنترل بازار پول و همچنین حفظ امنیت و محرمانگی اطلاعات سپرده‌گذاران وجود داشته باشد.
*در حوزه پرداخت (شامل پرداخت‌های خرد و غیر خرد) آخرین تحولات فناورانه در قالب سامانه‌های ملی را توضیح بفرمایید؟
مهمترین تحول در حوزه پرداخت‌ها در سه بخش خودکارسازی، زیرساخت‌های ریزپرداخت‌ها (Micropayments) و زیرساخت زنجیره بلوکی متمرکز است. در حوزه خودکارسازی با تلاش همکاران بنده در بانک مرکزی و نظام بانکی، سامانه برداشت مستقیم راه اندازی شده که پیش بینی میشود هر ساله میلیاردها تراکنش برخط را به صورت خودکار و برونخط پردازش کند. در خصوص ریزپرداخت‌ها و زنجیره بلوکی هم اقدامات اولیه برای ایجاد محیط نوآورانه (Sandbox) صورت گرفته است که پیش‌بینی می‌کنم در طول سال آینده به خدمت و محصول تبدیل شود.
*در بحث تعامل فناورانه با دولت در ایجاد انضباط مالی و بودجه‌ای در راستای کنترل نقدینگی و تورم در قالب سامانه ستاد و یا سامانه‌هایی از این دست چه راهبردهایی در دستور کار است.
مهمترین راهبرد بانک مرکزی در این خصوص، ساماندهی پرداخت‌های دولتی و انتقال حساب‌های دولتی به بانک مرکزی – در اجرای قانون – است. این امر به شفافیت و کاستن از زمینه‌های فساد یا سوء استفاده از وجوه دولتی کمک شایانی کرده و امکان رصد و نظارت بر جریانات ورودی و خروجی منابع بودجه‌ای دولت را به سهولت امکان پذیر می‌کند. در همین اواخر سامانه حواله الکترونیکی دولتی راه‌اندازی شده است که نیاز به چک را در تمام دستگاه‌های دولتی از میان می‌برد. همچنین بانک مرکزی مجموعه‌ای از وب سرویس‌ها را به تدریج در شبکه ملی اطلاعات و مسیر خدمت رسانی دولت (GSB) معرفی می‌کند که امکان تعامل الکترونیکی بین دستگاه‌های اجرایی، مردم و فعالان اقتصادی با بانک مرکزی را فراهم می‌سازد.
*یکی از سواستفاده‌های برخی بانک‌ها دور زدن مقررات در خصوص برداشت از منابع بانک مرکزی است، در این خصوص چگونه در مسیر پیشگیری و کشف تقلب برنامه‌ریزی‌شده است؟ این رویکرد را در حوزه سواستفاده از کارت‌های بانکی غیر (اجاره کارت و.) و همچنین خریدهای جعلی بین بانک‌ها برای ظاهر آرایی صورت‌های مالی چگونه پیگیری می‌کنید؟ همچنین مقوله سودهای نامتعارف سپرده و خارج از توافق از ظرفیت‌های فناوری چگونه استفاده می‌کنید؟
مهمترین عامل بازدارنده در این خصوص، نزدیکی هر چه بیشتر بانک مرکزی به منبع داده‌های بانکی است. مطابق با تی که تدوین شده است، قرار است بانک مرکزی از مفهومی به عنوان داده زیر کلید بانک مرکزی» نزد بانک‌ها استفاده کند که به معنی دسترسی به یک کپی کامل از داده‌هایی است که توسط سامانه‌های مختلف بانک‌ها تولید و پردازش میشود. از این کپی میشود انواع عملیات خلاصه سازی، تحلیل روند و کشف شبکه را انجام داد، بدون این که نیاز به اخذ گزارش ساخته شده توسط بانک یا دخالت در عملیات جاری بانک وجود داشته باشد. طبیعی است وقتی با چنین حجمی از داده‌ها روبرو هستیم، ااما باید راهکارهایی نظیر هوش مصنوعی و پردازش کلان داده‌ها را استفاده کنیم.
*در حوزه ارزی بانک مرکزی با استفاده از ظرفیت‌های فناوری بازار عمده (نیما) و بازار خرده‌فروشی ارز را در قالب بازار متشکل ارزی اجرا کرده یا در دستور اجرا دارد. در این خصوص گزارش ارائه فرمایید و چالش‌های موجود را در کنار فرصت‌ها توضیح بفرمایید.
مهمترین عامل در راه‌اندازی سامانه‌های ارزی شفافیت است. شفافیت برای بانک مرکزی و برای حاکمیت در اتخاذ تصمیم مهم است. کشور در هر شرایطی باید اطلاع داشته باشد که چه میزان ارز برای چه کاربردهایی مصرف شده و آیا حجم ورودی ارز برای این مصارف پاسخگو هست یا خیر. بدون وجود سامانه‌های فرایندی، دسترسی به این داده‌ها به صورت کافی و به موقع غیرممکن است. راهبرد بانک مرکزی این است که هر مبادله‌ای باید زنجیره فعالیتش از ریال پرداختی تا جنس وارداتی و از جنس صادراتی تا ریال دریافتی اش شفاف و قابل رصد باشد.
*نگاه ایستمی به فرایند نظارت و تحقق اهداف و وظایف بنیادین بانک مرکزی در فضای امروز پولی دنیا و جهان به امری ضروری بدل شده است این نگاه چگونه در بانک مرکزی جاری‌شده است و اکنون در چه نقطه‌ای قرار دارید.
همانگونه که گفتم، بانک مرکزی نیاز دارد که نگاه نظارتی خود را به داده‌های تولیدی بانک‌ها متمرکز کند. این امر دو پیش شرط دارد: یکی این که داده‌ها به صورت کافی و شفاف در بانک‌ها تولید شوند و دوم این که این داده‌ها با حداقل احتمال دست خوردگی در اختیار مقام ناظر قرار گیرند. با این دو پیش شرط، ابزارهای فناورانه کافی برای پردازش و نظارت در دسترس هستند.
*نگرش و راهبرد بانک مرکزی در بحث تدوین تسهیلات بستر توسعه فینتک‌ها را تشریح بفرمایید؟
راهبرد بانک مرکزی، همانطور که در پاسخ پرسش دوم عرض کردم، باز کردن خدمات پایه بانکی در چارچوب استاندارد محکم و مشخص است. وقتی خدمات پایه بانک‌ها مثلا به صورت مجموعه‌ای از سرویس‌های رایانه‌ای ارایه شود، امکان ترکیب و تولید خدمات و محصولات نوآورانه برای بازیگران دیگر فراهم میشود. در این خصوص باید به دو مقوله استاندارد و امنیت بیش از پیش توجه داشت.
*نهاد ناظر در خصوص نوآوری در فرایندهای رگلاتوری (رگ تک) چه اقدامات تسهیلگرانه اجرایی را در دستور کار یا مطالعه دارد؟
به نظرم برای این بحث هنوز زود است. رگ تک یا آنچه که در ت بانک مرکزی تحت عنوان ضابطه یار» آمده است، نیاز به یک مدل کسب و کار و درآمدی مناسب دارد که امکان ادامه فعالیت‌های نوآورانه را توسط سایر بازیگران فراهم کند. پوشش نیازمندیهای نظارتی برای بانک‌ها در سطح بین‌الملل با توجه به پیچیدگی روزافزون اامات نظارتی، مبارزه با پولشویی، تطبیق و نظایر آن روز به روز با هزینه‌های بیشتری روبرو است. در جهان روندی شکل گرفته است که اتحادیه‌ای از بانک‌ها با همکاری شرکت‌های فناوری، سکو (platform) مشترکی را برای پردازش داده‌ها و تطبیق آن با اامات توسعه می‌دهند که در هزینه‌های انفرادی صرفه‌جویی کنند. پیش نیاز این کار وجود ساز و کار نظارت داده محور است که اامات فنی را به روشنی برای بانک‌ها تشریح کند.
*نقشه راه بانک مرکزی در حوزه فناوری که از سوی شرکت ملی انفورماتیک دنبال میشود متناسب با تغییر و تحول فناوری چه بهنگام سازی‌هایی در خود صورت داده و آخرین تحولات در اجرای این نقشه را مختصرا توضیح بفرمایید.
نقشه راه بانک مرکزی از یک مدل پویا تبعیت می‌کند که در طی مسیر خود پروژه‌هایی به آن افزوده شده یا از آن کاسته میشود. مهمترین رکن در نقشه راه بانک مرکزی این است که بانک برای پروژه‌های خود یک برنامه کلی و یک افق دید (Big picture) داشته باشد و ارتباطات بین اجزا را در یک کل به هم پیوسته ببیند تا از تفرق یا دوباره کاری اجتناب شود. در چارچوب نقشه راه طرح‌هایی نظیر حسابها و پرداخت‌های دولتی، برداشت مستقیم، سامانه نظارت پولی، معاملات اینترنتی ارز و نظایر آن عملیاتی شده اند و چند پروژه نظارتی برای پوشش نیازمندیهای جدید به آن افزوده شده‌اند که در مرحله تدوین هستند.
*در حوزه تنفیذ اختیارات به تشکل‌های صنفی بانکی در اجرای بهتر وظایف نظارت بانکی چه اقداماتی را در دستور کار دارید؟
وجود تشکل‌های صنفی، هماهنگی بین بازیگران متعدد بازار پول را برای بانک مرکزی تسهیل می‌کند. بر این اساس، ت بانک مرکزی بر حمایت از ایجاد این تشکل‌ها و نقش آفرینی آن در هماهنگی بین مقام ناظر و نهادهای نظارت شونده است. نکته مهم در این موضوع این است که نباید تعداد تشکل‌ها اینقدر زیاد شود که از اعضای آنها بیشتر شود. بنابراین همگامی و انسجام و پوشش حداکثری برای تعامل تشکل‌ها با بانک مرکزی ضروری است.
*ایجاد سامانه سناب یکی از اقدامات بانک مرکزی در راستای استاندارد سازی گزارش‌های بانک‌ها به بانک مرکزی است که چند سالی است در کشوهای بانک مرکزی خاک می‌خورد. علل چیست و چگونه این سامانه در مسیر اجرا قرار خواهد گرفت؟
سناب در کشوهای بانک مرکزی خاک نمی‌خورد. سناب چون یک سامانه نظارتی است، نمود بیرونی به صورت خدمات قابل مشاهده برای مردم ندارد. شاید برای اصحاب رسانه این سامانه چندان تشریح نشده است، اما هر آنچه که به عنوان نیازمندی نظارتی بانک مرکزی مطرح است در قالب این سامانه توسعه یافته و می‌یابد. اصل نظارت داده محور که در پاسخ پرسش‌های بالا عرض کردم، مبتنی بر زیرساخت سامانه سناب است. منتها باید توجه کرد که این سامانه وجوه و فازهای مختلفی دارد که بر اساس بلوغ نظارتی توسعه می‌یابد. لذا آنچیزی که بانک مرکزی به عنوان نظارت آینده مد نظر دارد، مبتنی بر همین زیرساخت سناب است.
*یکی از ریسک‌های مطرح در دنیا تمرکزگرایی در عرصه فناوری است بانک مرکزی در حوزه خدمات فناوری بانکی بیش از اندازه تمرکزگرا رفتار می‌کند. شاید این مسئله در دوران تحریم گریپذیر باشد اما باید در عین حال نیم نگاهی به پایان تحریم‌ها هم داشته باشیم آیا بانک مرکزی در خصوص بعد از تحریم‌ها تمهیداتی را در نظر دارد به طوری که بتواند در کوتاه‌ترین زمان از تمرکز خارج شود؟
تمرکز یا عدم تمرکز به خودی خود ارزش یا ضد ارزش تلقی نمی‌شود. آنچیزی که برای بانک مرکزی طبق قانون مهم است، یکی تسهیل مبادلات است و دیگری نظارت، رصد و شفافیت در این مبادلات. امکان رصد و کنترل بانک مرکزی بر جریانات ریالی با فناوری‌های موجود، جز در سایه وجود سامانه‌ها متمرکز میسر نمی‌شد. امکان دارد که در آینده و با توسعه سامانه‌های مبتنی بر زنجیره بلوک که شفافیت و رصد پذیری را به صورت شبکه‌ای امکان پذیر می‌کند، این ساختار هم متحول شود. به هر حال نفس توپولوژی و فناوری برای بانک مرکزی هدف نیست. هدف برآورده کردن نیازمندیهای بانک مرکزی و بانک‌ها در زمان کوتاه، به صورت موثر و با هزینه قابل قبول است.
8 ویژگی حیاتی هر فروشگاه آنلاین
رابطه بانک‌ها با مراجع تقلید بسیار ضعیف است
چه اتفاقی می‌افتد که قیمت کابینت آشپزخانه خیلی بالاتر از انتظارمان درمیاید؟
بانک ,مرکزی ,بانک‌ها , ,بانکی ,سامانه‌های ,بانک مرکزی ,در این ,را در ,است که ,که در ,مختلف بانک‌ها تولید ,سامانه‌های مختلف بانک‌ها ,توسط سامانه‌های مختلف
درباره این سایت